Tễu Hà Nội
VUI ẤY MÀ!
9 thg 5, 2013
18 thg 4, 2013
Đằng sau hành động Trung Quốc đề nghị COC
Việc Trung
Quốc đột nhiên đưa ra đề nghị đàm phán COC với ASEAN sau thời gian gây hấn vừa
qua cũng làm cho các quốc gia liên quan thực sự cảm thấy không thể hiểu nổi.
Ngày 11/4, Ngoại trưởng Indonesia Marty
Natalegawa tuyên bố trong Hội nghị bộ trưởng ngoại giao các nước ASEAN tại
Brunei rằng Trung Quốc và các nước ASEAN sẽ ngồi lại với nhau nhằm bàn thảo về
việc xây dựng nên Bộ Quy tắc ứng xử về biển Đông (COC). Điều đặc biệt trong
tuyên bố này đó chính là cuộc gặp được đề xuất bởi chính Trung Quốc, nước trong
thời gian gần đây tăng cường thực hiện các hành vi gây hấn tại các khu vực
tranh chấp ở biển Đông.
Sự chủ động đề xuất
tiến hành đàm phán COC của Bắc Kinh đã gây một chút ngạc nhiên cho nhiều
người vì thời gian gần đây Trung Quốc vẫn liên tục thực thi các hành động xác
quyết chủ quyền tại biển Đông. Đó chủ yếu là các hành động đơn phương dựa trên
sức mạnh, phủ nhậnlợi ích và quyền lợi của các nước khác ở khu vực tranh chấp.
Những tưởng Bắc Kinh sẽ tiếp tục cứng rắn trong vấn đề chủ quyền lãnh thổ, thì
họ lại đề xuất cho việc bàn thảo về COC, cơ chế mà Trung Quốc luôn nhiều lần
trì hoãn đàm phán.
COC về nguyên tắc sẽ
là một thiết chế có tính ràng buộc cao hơn nhiều so với Tuyên bố các bên về ứng
xử trên biển Đông (DOC), cụ thể hơn thì COC sẽ trở thành một bộ quy tắc ứng xử
với mục đích quản lý tranh chấp, không để cho tranh chấp diễn tiến thành những
xung đột không đáng có. Sự chủ động của Trung Quốc trong trường hợp này có thể
sẽ tạo ra nhiều sự lúng túng, nhưng chắc chắn sẽ nhận được sự hoan nghênh lớn
từ các nước ASEAN. Cho đến nay, việc COC bị trì hoãn đã khiến cho tình hình ở
biển Đông trở nên bất định và khó có thể dự đoán. Trung Quốc vẫn đang làm những
gì mà họ cho là đúng, trong khi các nước khác như Việt Nam hay Philippines vẫn
phải vất vả để bảo vệ chủ quyền của chính mình. COC được ký kết sẽ mang lại
không ít lợi ích lâu dài, và lợi ích gần nhất chính là giảm căng thẳng tại biển
Đông, góp phần biến khu vực quan trọng này thành một khu vực hòa bình, ổn định
và phát triển bền vững.
Nhưng việc Trung Quốc
đột nhiên đưa ra đề nghị đàm phán COC với ASEAN sau thời gian gây hấn vừa qua
cũng làm cho các quốc gia liên quan thực sự cảm thấy không thể hiểu nổi. Tuy
nhiên, có một số dự đoán có thể đưa ra cho tình hình này.
Thứ nhất, dường như
sau thời gian gây hấn với các phép thử và bị phản ứng dữ dội từ cộng đồng quốc
tế, Trung Quốc đã nhận ra rằng họ không thể tiếp tục duy trì chính sách
"diều hâu" nếu vẫn muốn tiếp tục phát triển mà không gặp phải sức ép
hay sự chỉ trích.
Trung Quốc hiện đang
bị phương Tây chỉ trích và gây sức ép về chính sách tiền tệ của mình với việc
giữ giá nhân dân tệ thấp, trong khi đó, chính sách biển Đông của Trung Quốc
thời gian qua lại càng làm hình ảnh của nước này xấu đi trong mắt các nước láng
giềng và các quốc gia khác.
Vừa xấu đi trong quan
hệ kinh tế với các đối tác, lại vừa xấu đi trong quan hệ chính trị với các nước
láng giềng chắc chắn không phải là một biểu hiện khả quan cho sự "trỗi dậy
hòa bình", và tuyên bố "chung sống hòa bình" càng lộ rõ là một
sự dối trá. Vì vậy, việc đưa ra đề nghị đàm phán COC có thể là một sự chuyển
biến tích cực(!), thể hiện mong muốn hòa giải của Trung Quốc, là biểu hiện của
sự tự giới hạn sức mạnh và sẵn sàng tham gia thể chế, từ đó giảm sự đe dọa cho
các nước láng giềng và cải thiện hình ảnh của Trung Quốc(?).
Thứ hai, có thể Trung
Quốc lo ngại về vụ kiện của Philippines đối với nước này tại Tòa án quốc tế khi
Philippines đang tỏ ra khá tự tin. Nếu Philippines thành công trong vụ kiện,
Trung Quốc sẽ phải chịu những phán quyết pháp lý bắt buộc, thậm chí là phải từ
bỏ tham vọng "đường lưỡi bò". Nhưng nguy hiểm hơn là vụ kiện này sẽ
tạo ra các tiền lệ pháp lý để các quốc gia có tranh chấp biển với Trung Quốc
tận dụng và tiếp tục kiện Trung Quốc.
Với cơ sở pháp lý yếu
kém chủ yếu dựa vào sự xuyên tạc thì khả năng Trung Quốc có thể bảo vệ mình
trước các vụ kiện là không cao, lúc đó các lợi ích trên biển của Trung Quốc
cũng sẽ không còn. So sánh với viễn cảnh đó thì một COC, nếu có ràng buộc, cũng
là một lựa chọn thông minh hơn vì nó vẫn đảm bảo được những lợi ích lâu dài của
Trung Quốc. Hơn nữa, trong quá trình xây dựng COC, Trung Quốc cũng có thể hi
vọng Philippines sẽ rút lại vụ kiện của mình.
Thứ ba, trước sức ép
của cộng đồng quốc tế và vụ kiện Philippines, Trung Quốc thấy rằng họ không hề
muốn bị động hoặc bị thúc ép, do đó, để tránh các quốc gia khác, đặc biệt là Mỹ
đưa họ vào luật chơi mà họ không mong muốn, thì Trung Quốc sẽ chủ động thiết
lập luật chơi của mình. Trong nhiệm kì trước, chính quyền tổng thống Obama đã
thể hiện quan điểm sẽ nỗ lực thông qua UNCLOS, vì vậy trong nhiệm kì này, việc
thông qua UNCLOS rất có thể xảy ra nếu Trung Quốc tiếp tục hành động bất chấp
luật pháp quốc tế.
Với tư tưởng là người
lãnh đạo và bảo vệ trật tự thế giới, Mỹ sẽ dựa vào luật pháp quốc tế để tạo
tính chính danh, can thiệp vào vấn đề biển Đông và thúc đẩy xây dựng một COC
mang tính ràng buộc pháp lý lớn hơn với Trung Quốc. Khi đó, Trung Quốc sẽ đồng
thời bị kiềm chế bởi cả sức mạnh quân sự Mỹ, lẫn những ràng buộc pháp lý do Mỹ
tạo ra.
Trong khi đó, việc
cùng hoạch định về xây dựng COC một cách chủ động sẽ giúp Trung Quốc đưa ra
những quy định có lợi cho họ, từ đó đảm bảo lợi ích lâu dài của Trung Quốc ở
biển Đông, đồng thời giúp loại bỏ cái cớ để Mỹ có thể tham gia vào khu vực.
Thứ tư, từ bài học
của quá trình đàm phán COC với Trung Quốc giai đoạn 1999 - 2002 đã cho thấy
rằng, trước sức ép ngày càng tăng của cộng đồng quốc tế và sự khẳng định sẽ hỗ
trợ xây dựng COC từ phía Mỹ, rất có thể Trung Quốc đề nghị đàm phán COC để đánh
lạc hướng dư luận thế giới mà không hề có thiện chí hợp tác xây dụng COC.
Trong quá khứ, Trung
Quốc đồng ý đàm phán COC với ASEAN cũng chỉ vì nhận thấy sức ép từ dư luận quốc
tế và nguy cơ chiến tranh tăng cao trong khu vực. Nhưng quá trình đàm phán đã
thất bại do bất đồng giữa các bên và thay vì COC, hội nghị chỉ dừng lại ở một
DOC lỏng lẻo, không có giá trị pháp lý.
Do đó, trong sự việc
lần này, có thể lo ngại rằng Trung Quốc chỉ đưa ra đề nghị để loại bỏ sức ép từ
cộng đồng quốc tế, cũng như sự can thiệp của Mỹ trong quá trình xây dựng COC.
Từ đó, Trung Quốc có thể gây sức ép lên các nước ASEAN trong quá trình đàm
phán, và rất có thể, COC lần này sẽ lại đi vào viết xe đổ của COC giai đoạn
1999 - 2002 nếu các nước ASEAN không có sự chuẩn bị kĩ càng và các hỗ trợ cần
thiết.
Một COC phù hợp, cần
phải hội đủ nhiều yếu tố căn bản mà quan trọng nhất chính là tính ràng buộc mà
tất cả các nước liên quan tới tranh chấp, đặc biệt là Trung Quốc, phải ủng hộ
và tuân theo. Cơ chế như vậy cần thiết được thiết lập dựa trên tính chất hợp
tác và đa phương giữa các bên với nhau. Động thái chủ động đưa COC ra thảo luận
của Bắc Kinh, như đã phân tích ở trên, sẽ không có tác động gì lớn tới chủ
quyền thực địa và thực trạng hiện tại ở biển Đông. Hành động này chỉ như một
cách để Trung Quốc xoa dịu tình hình hiện tại, giảm căng thẳng để đối phó với
những chuyện cấp bách hơn (Triều Tiên) vì xét cho cùng, COC vẫn chỉ là một cơ
chế quản lý chứ không phải là giải quyết tranh chấp.
Tác giả: VŨ THÀNH CÔNG-NGUYỄN THẾ PHƯƠNG
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)